ΑΝΝΑ ΓΕΩΡΓΑΝΤΗ -  ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ / Msc  στη  ΘΕΤΙΚΗ  ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ
Η πρόληψη, ως έννοια, αποτελεί βασικό πυλώνα   της δημόσιας υγείας. Αναφέρεται στις  δράσεις και τα προγράμματα  που αποσκοπούν στην αποτροπή της εμφάνισης προβλημάτων και ασθενειών πριν αυτά προκύψουν. Αντί να αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα μόλις εκδηλωθούν, η πρόληψη επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση των παραγόντων που τα προκαλούν, είτε αυτοί είναι φυσικοί, κοινωνικοί ή ψυχολογικοί.
Η καθολική πρόληψη απευθύνεται στο σύνολο του πληθυσμού και στοχεύει στην παιδική και νεανική ηλικία είτε άμεσα, είτε διαμέσου  άλλων ομάδων ,γονέων και εκπαιδευτικών. Στόχος είναι η αποφυγή των προκλήσεων όπως οι εξαρτήσεις σε ουσίες και στα social media.  Οι προληπτικές δράσεις καθίστανται σημαντικές λόγω της αυξανόμενης αναγνώρισης της συνδεσμολογίας μεταξύ της ψυχολογικής και σωματικής υγείας, καθώς και της ανάγκης για ολοκληρωμένες προσεγγίσεις για τη βελτίωση της ευημερίας των ατόμων και της κοινωνίας γενικότερα (Owens & Waters, 2020).
Η πρόληψη στη νεανική ηλικία αποτελεί έναν καίριο παράγοντα για την ανάπτυξη υγιών προσωπικοτήτων έχοντας μακροπρόθεσμες επιδράσεις στην ψυχολογική και σωματική ευημερία τους. Οι επιστημονικές έρευνες υπογραμμίζουν τη σημασία των παρεμβάσεων  πρόληψης στη σχολική κοινότητα. Πιο συγκεκριμένα, οι νέοι που συμμετέχουν σε προληπτικά προγράμματα έχουν την ευκαιρία να αποκτήσουν γνώσεις, δεξιότητες και εργαλεία για να αντιμετωπίσουν πιθανές προκλήσεις και πιέσεις που μπορεί να αντιμετωπίσουν στην καθημερινή τους ζωή.
Συγχρόνως, η πρόληψη της παραβατικότητας αποτρέπει την εμπλοκή των νέων σε δραστηριότητες που μπορούν να τους εκθέσουν σε κίνδυνο και να τους οδηγήσουν σε παραβατική συμπεριφορά, όπως η χρήση ουσιών, ή αλκοόλ, η εμπλοκή σε εγκληματικές δραστηριότητες και η ανεπιθύμητη συμπεριφορά στο σχολικό περιβάλλον (Τριανταφύλλου, 2022). Αυτό δεν επηρεάζει μόνο την ίδια τη νεανική ηλικία, αλλά έχει επίσης σημαντικές συνέπειες στην ενήλικη ζωή τους(π.χ. επιβαρυμένο ποινικό μητρώο). Όμως, μέσω των προληπτικών ενημερώσεων και δράσεων από ειδικούς και φορείς προαγωγής ψυχοκοινωνικής υγείας,  οι νέοι μαθαίνουν τις συνέπειες που μπορεί να αποφέρει η παραβατικότητα στην ενήλικη ζωή. Με αυτόν τον τρόπο, ευαισθητοποιούνται  και μειώνονται οι πιθανότητες εμπλοκής τους σε παρόμοιες δραστηριότητες στο μέλλον.
Επιπλέον, η πρόληψη μπορεί να προστατέψει τους νέους από τις επιπτώσεις που συνδέονται με τις εθιστικές συμπεριφορές. Η εθιστική συμπεριφορά μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας, κοινωνική απομόνωση, επιδείνωση της ακαδημαϊκής επίδοσης ακόμη και σε ψυχικές διαταραχές (Τοψιώτη, 2022). Επομένως, η πρόληψη των ψυχικών διαταραχών στη μεταγενέστερη ηλικία αποτελεί ένα σημαντικό όφελος των προληπτικών προγραμμάτων για τους νέους. Οι ψυχικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη και οι διαταραχές  προσωπικότητας, μπορούν να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε φάση της ζωής, αλλά η νεανική ηλικία είναι ιδιαίτερα ευάλωτη λόγω των φυσικών και συναισθηματικών αλλαγών που συνοδεύουν την εφηβεία (Χρονοπούλου, 2021).
Η  πρόληψη συμβάλλει στη βελτίωση των κοινωνικών και προσωπικών σχέσεων των νέων διότι παρέχει την ευκαιρία για την ανάπτυξη και ενίσχυση δεξιοτήτων επικοινωνίας, συνεργασίας και εν συναίσθησής. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι νέοι που συμμετέχουν σε προληπτικά προγράμματα αναπτύσσουν καλύτερη επίγνωση των σχέσεων τους και εκτιμούν περισσότερο την αμοιβαία στήριξη (Διαμαντίδου, 2014).
Κατά τη διάρκεια των προληπτικών προγραμμάτων, οι νέοι έρχονται αντιμέτωποι με καταστάσεις που απαιτούν τη συνεργασία και την αλληλοκατανόηση, όπως οι ομαδικές δραστηριότητες και παιχνίδια ρόλων. Αυτές οι εμπειρίες ενθαρρύνουν την ανάπτυξη  της επικοινωνίας, την αντιμετώπιση συγκρούσεων και την συνεργασία, βελτιώνοντας έτσι την ικανότητά τους να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τις κοινωνικές τους σχέσεις και να επικοινωνούν καλύτερα με τους φίλους, τους  συνεργάτες και την οικογένεια τους. Με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται η κοινωνική συνοχή και η ενσωμάτωση των νέων σε κοινότητες και ομάδες (Αυγητίδου, 2014).
Επιπλέον, η πρόληψη ενθαρρύνει την υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών, προωθώντας την υγιεινή διατροφή, τη φυσική άσκηση και τη γενική φροντίδα της υγείας. Αυτό αποτελεί σημαντικό παράγοντα πρόληψης, καθώς ο τρόπος ζωής ενός ατόμου στη νεανική ηλικία έχει επιπτώσεις στη μακροπρόθεσμη υγεία και ευημερία του. Μέσω ενημερωτικών προγραμμάτων, οι νέοι εκπαιδεύονται σχετικά με τη σημασία της ισορροπημένης διατροφής και των θετικών συνηθειών διατροφής.  Επίσης, ενθαρρύνονται να αποφεύγουν τις επιβλαβείς συνήθειες, όπως η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και το κάπνισμα (ΜΑΣΤΟΡΑ, ΒΑΛΟΤΑΣΙΟΥ & ΜΟΛΥΒΑΤΟΣ, 2008).
Η πρόληψη προωθεί τη σημασία της φυσικής άσκησης και της ενεργού ζωής. Οι νέοι ενθαρρύνονται να ενσωματώσουν την καθημερινή φυσική δραστηριότητα στη ρουτίνα τους, όπως περπάτημα, τρέξιμο και ή συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες. Αυτές οι συνήθειες μπορούν να ενισχύσουν τη φυσική κατάσταση, να βελτιώσουν τη διάθεση και την ψυχική ευεξία και να μειώσουν τον κίνδυνο χρόνιων νοσημάτων.
Η Αστική Εταιρεία ΄΄Ιπποκράτης ‘’  Κέντρο Πρόληψης Κέντρο Πρόληψης των εξαρτήσεων , και  προαγωγής της ψυχοκοινωνικής υγείας, είναι ένα από τα 75 κέντρα πρόληψης που λειτουργούν σε όλη την χώρα. Κύριος στόχος των δράσεων του είναι η υλοποίηση προγραμμάτων πρόληψης που αποσκοπούν στη σωματική, ψυχική, πνευματική και κοινωνική ανάπτυξη του ανθρώπου και στην επίτευξη του ευ ζην, μέσω της ανάδειξης και ενίσχυσης των λειτουργικών στοιχείων της προσωπικότητας του ατόμου, της ενίσχυσης και αναδόμησης των βασικών κοινωνικών θεσμών (οικογένεια, εκπαιδευτική κοινότητα, γειτονιά, κοινωνικές ομάδες κ.α.), και  της ορθής και έγκυρης πληροφόρησης για τις εξαρτησιογόνες ουσίες και για το εν γένει πρόβλημα της εξάρτησης. Οι δράσεις και τα προγράμματα πρόληψης που υλοποιεί αφορούν :
o          Σεμινάρια βιωματικά σε γονείς που έχουν παιδιά στο Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο . Πρόκειται για σεμινάρια ευαισθητοποίησης των γονιών σε θέματα ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης των παιδιών τους, τα οποία λειτουργούν με τη μορφή ομάδας και συζητούνται θέματα που αφορούν την επικοινωνία, τις αναπτυξιακές ανάγκες των παιδιών, τις ανάγκες των ίδιων των γονιών, την αυτοεκτίμηση και τα συναισθήματα, για να δημιουργηθεί ένα υγιές κλίμα στην οικογένεια και να αναπτυχθούν τα παιδιά σωστά.
o          Βιωματικά σεμινάρια σε εκπαιδευτικούς προσχολικής, πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, με στόχο την ενίσχυση του παιδαγωγικού τους ρόλου.  Η δομή και το περιεχόμενο των σεμιναρίων αυτών δίνει τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να κατανοήσουν της δυναμική της ομάδας, να ανταλλάξουν εμπειρίες, να κατανοήσουν τις ανάγκες και τα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά της παιδικής και εφηβικής ηλικίας, να μάθουν να αξιοποιούν τις συγκρούσεις μέσα στη σχολική τάξη, να προάγουν την αυτοεκτίμηση των παιδιών. 
o          Οργανώνονται ομάδες εφήβων και παιδιών, εντός (βραχείας διάρκειας) και εκτός σχολικού προγράμματος, με δραστηριότητες ενεργητικής και εμπειρικής μάθησης που έχουν ως στόχο την αυτονόμηση και την προσωπική τους ανάπτυξη.  Τα παιδιά μέσα σε αυτές τις ομάδες μπορούν να αναπτύξουν πρωτοβουλίες, να λειτουργήσουν άνετα και δημιουργικά, να εξωτερικεύσουν τα συναισθήματά τους, να νιώσουν ότι αναγνωρίζεται η προσωπική τους αξία, ότι τους ακούνε, τους αποδέχονται και τους σέβονται ως άτομα.
Για την αύξηση της αποτελεσματικότητας των προγραμμάτων επιδιώκεται ο συνδυασμός των παρεμβάσεων, ιδιαίτερα στο πλαίσιο των σχολικών προγραμμάτων. Η παράλληλη ευαισθητοποίηση εκπαιδευτικών και γονέων στο πλαίσιο των σχολικών προγραμμάτων αποτελεί το ζητούμενο, ιδιαίτερα στις μικρές ηλικίες των παιδιών . Παρέχονται επίσης συμβουλευτικές και υποστηρικτικές υπηρεσίες για την αντιμετώπιση προσωπικών, διαπροσωπικών και οικογενειακών προβλημάτων. Τα τελευταία χρόνια η Αστική εταιρεία ΄΄Ιπποκράτης΄΄,έχει εμπλουτίσει το έργο της με νέες δράσεις   προαγωγής και προάσπισης της υγείας όπως ο Εθισμός στο Διαδίκτυο, ο Σχολικός εκφοβισμός , η Παραβατικότητα , αλλά και προγράμματα περί το ευ ζην και κοινωνεί , παραγωγική μνήμη , γαστρονομία, αγροφιλία, τοποφιλία, αισθητική του τοπίου , είναι μερικά από τα θέματα που την  απασχολούν για την διαμόρφωση ενός νέου πολιτιστικού προτάγματος.
Η αυτοπεποίθηση, η εν συναίσθηση  και  η αυτοεκτίμηση είναι κάποια από τα βασικά χαρακτηριστικά που χαρίζει η διαδρομή μιας προληπτικής δράσης Η ανάπτυξη αυτών  των χαρακτηριστικών είναι απαραίτητες δεξιότητες για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις της ζωής εγκαίρως και με επιτυχία.
Συνοψίζοντας, η πρόληψη προάγει ένα υγιές, ισορροπημένο και ευτυχισμένο μέλλον. Ας στηρίξουμε και ας ενθαρρύνουμε τις πρωτοβουλίες πρόληψης και εκπαίδευσης που απευθύνονται στους νέους και τους γονείς, προάγοντας μια κοινωνία πιο υγιή και ενεργή.

Βιβλιογραφία 
Αυγητίδου, Σ. (2014). Η συμμετοχή των παιδιών στην εκπαιδευτική διαδικασία: προϋποθέσεις και διαδικασίες ενίσχυσής της στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Στο Ε. Κατσαρού & Μ. Λιακοπούλου (Επιμ.), Θέματα Διδασκαλίας και Αγωγής στο πολυπολιτισμικό σχολείο, Ενότητα Α. Επιμορφωτικό υλικό (σελ. 193–206). Barton.
Διαμαντίδου, Κ. (2014). Διαπροσωπικές σχέσεις στη σχολική τάξη και δεξιότητες αποτελεσματικής επικοινωνίας με τους μαθητές. Θέματα διδασκαλίας και αγωγής στο πολυπολιτισμικό σχολείο, 465-480.
ΜΑΣΤΟΡΑ, Ι., ΒΑΛΟΤΑΣΙΟΥ, Χ., & ΜΟΛΥΒΑΤΟΣ, Σ. (2008). Εκπαιδευτικές παρεμβάσεις στην πρόληψη της παχυσαρκίας. Περιοδικό Εγκέφαλος, 45 (2).
Τοψιώτη, Μ. Α. (2022). Απόψεις στελεχών της εκπαιδευτικής κοινότητας για τον εθισμό στο διαδίκτυο στον εφηβικό μαθητικό πληθυσμό. Ο ρόλος του σχολείου στην πρόληψη του φαινομένου (Doctoral dissertation, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης).
Τριανταφύλλου, Μ. (2022). Διαχείριση κρίσεων που προκύπτουν από αποκλίνουσες συμπεριφορές και παραβατικότητα μαθητών σε σχολικές μονάδες κοινωνικά ευάλωτων περιοχών της Αττικής.
Χρονοπούλου, Ι. (2021). Ηγεσία ευημερίας και ψυχική ανθεκτικότητα στην πρόληψη και αντιμετώπιση επαγγελματικής εξουθένωσης στις υπηρεσίες υγείας.
Owens, R. L., & Waters, L. (2020). What does positive psychology tell us about early intervention and prevention with children and adolescents? A review of positive psychological interventions with young people. The Journal of Positive Psychology, 15(5), 588-597.