Άννα Γεωργαντή, Ψυχολόγος M.Sc.

Οι συνεχώς μεταβαλλόμενες κοινωνικές συνθήκες, οι αυξανόμενες πιέσεις από τον επαγγελματικό και προσωπικό τομέα, καθώς και οι προκλήσεις που προκύπτουν από την οικογενειακή δυναμική, καθιστούν τη γονεϊκότητα μια διαδικασία γεμάτη απαιτήσεις, συναισθηματική ένταση και συγκρούσεις. Η συμβουλευτική προσφέρει στους γονείς έναν ασφαλή και υποστηρικτικό χώρο για να διερευνήσουν και να επεξεργαστούν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν

1.Ο Γάμος, Η Συζυγία, Ο Γονεϊκός Ρόλος και Η Συμβουλευτική

Ο γάμος, η συζυγία, ο γονεϊκός ρόλος και η συμβουλευτική είναι θεμελιώδεις έννοιες για την κατανόηση της δυναμικής και της λειτουργίας της οικογένειας. Ο γάμος αποτελεί την ένωση δύο ατόμων που επιδιώκουν να συνυπάρξουν και να οικοδομήσουν από κοινού τη ζωή τους, έχοντας κοινές αξίες, στόχους και όνειρα. Στη βάση της συζυγίας βρίσκεται η συντροφική σχέση, η οποία χαρακτηρίζεται από αμοιβαία επικοινωνία, σεβασμό, συνεργασία και στήριξη. Η σχέση αυτή δεν περιορίζεται μόνο στα συναισθηματικά ή κοινωνικά χαρακτηριστικά, αλλά επεκτείνεται και σε πρακτικές και καθημερινές αποφάσεις, οι οποίες ενδέχεται να απαιτούν συνεχή προσαρμογή και ευελιξία (Γαλακτοπούλου, 2020).

Ο γονεϊκός ρόλος από την άλλη, είναι μια πολυδιάστατη διαδικασία που συνεπάγεται την ανατροφή, την υποστήριξη και την καθοδήγηση των παιδιών. Αποτελεί ένα από τα πιο απαιτητικά και υπεύθυνα καθήκοντα στην οικογενειακή ζωή, καθώς οι γονείς καλούνται να εξισορροπήσουν τις ανάγκες τους με αυτές των παιδιών τους, να παρέχουν ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον και να μεταλαμπαδεύσουν αξίες και κοινωνικές ικανότητες. Η εξισορρόπηση αυτών των καθηκόντων με τις προσωπικές επιθυμίες και τις εξωτερικές πιέσεις μπορεί να προκαλέσει συχνά άγχη, που αναγκάζουν πολλούς γονείς να αναζητήσουν βοήθεια (Τσούντα, 2015).

Η συμβουλευτική αποτελεί μια πολύτιμη διαδικασία, κατά την οποία οι γονείς μπορούν να απευθυνθούν σε ειδικούς για να επεξεργαστούν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, να μάθουν στρατηγικές διαχείρισης του άγχοuς και της έντασης, και να ενισχύσουν την ποιότητα της σχέσης τους με τα παιδιά τους αλλά και μεταξύ τους. Οι λόγοι που οδηγούν τους γονείς στην αναζήτηση συμβουλευτικής είναι ποικίλοι και συνήθως συνδέονται με την ανάγκη για συναισθηματική ή πρακτική στήριξη σε περιόδους πίεσης. Για παράδειγμα, η πολυπλοκότητα του γονεϊκού ρόλου, η αναγνώριση των προσωπικών ορίων ή οι προκλήσεις στην επικοινωνία με τα παιδιά μπορούν να αποτελέσουν λόγους που ωθούν στην ανάγκη για καθοδήγηση (Τσούντα, 2015). Η ύπαρξη συγκρούσεων μεταξύ των μελών της οικογένειας, ειδικά σε περιπτώσεις προβληματικών συμπεριφορών από τα παιδιά ή δυσκολιών στην εφηβική ηλικία, είναι συχνά ένας ακόμα παράγοντας που οδηγεί στην αναζήτηση βοήθειας από επαγγελματίες.

Επιπλέον, μεγάλες αλλαγές στην οικογενειακή δομή, όπως διαζύγιο, εργασία η ανεργία, μετακομίσεις, ή ακόμα και η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, συχνά προκαλούν έντονο συναισθηματικό φορτίο και ανάγκη για στήριξη προκειμένου να προσαρμοστούν οι γονείς και τα παιδιά στις νέες συνθήκες (Καψάλη & Θεοδώρου, 2018). Η συμβουλευτική σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να διευκολύνει τη διαδικασία προσαρμογής, παρέχοντας έναν ασφαλή χώρο για την έκφραση συναισθημάτων και την ανάπτυξη στρατηγικών για την αντιμετώπιση της αλλαγής. Η ενίσχυση της συναισθηματικής σύνδεσης μεταξύ των μελών της οικογένειας και η ανάπτυξη υγιών και λειτουργικών σχέσεων αποτελούν επίσης κοινές επιδιώξεις που ωθούν τα ζευγάρια ή τους γονείς να αναζητήσουν την επαγγελματική βοήθεια. Μέσω της συμβουλευτικής, οι γονείς έχουν την ευκαιρία να εξετάσουν τους ρόλους τους, να αναγνωρίσουν τυχόν ενδυναμωτικά ή περιοριστικά πρότυπα συμπεριφοράς και να δημιουργήσουν πιο ισχυρές, σχέσεις με τα παιδιά τους, ενισχύοντας τη συναισθηματική και ψυχολογική υγεία όλης της οικογένειας (Μανιού, 2022).

2. Ενίσχυση της Γονεϊκής Ικανότητας και Αυτοπεποίθησης

 Κάθε γονιός, ανεξαρτήτως της εμπειρίας ή της ηλικίας του, ενδέχεται να αντιμετωπίσει στιγμές αμφιβολίας και ανασφάλειας σχετικά με την ανατροφή των παιδιών του. Η συμβουλευτική για γονείς προσφέρει ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον στο οποίο οι γονείς μπορούν να εκφράσουν τις ανησυχίες τους χωρίς φόβο κριτικής. Στο πλαίσιο αυτό, οι ειδικοί ψυχικής υγείας παρέχουν καθοδήγηση και στρατηγικές για την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης, δίνοντας στους γονείς τη δυνατότητα να κατανοήσουν τις πραγματικές ανάγκες των παιδιών τους και να αναπτύξουν μια πιο σαφή εικόνα για το πώς να τις καλύψουν. Μέσα από τη διαδικασία αυτή, οι γονείς μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τα δυνατά τους σημεία, να αποδέχονται τις αδυναμίες τους και να επενδύουν στις θετικές πλευρές της γονεϊκότητας. Έχει αποδειχτεί ότι, οι γονείς που συμμετέχουν σε συμβουλευτική ενδέχεται να βιώσουν μία αίσθηση ανακούφισης και σαφήνειας, γνωρίζοντας ότι δεν είναι μόνοι σε αυτήν τη διαδικασία και ότι υπάρχουν πρακτικοί τρόποι για να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της καθημερινότητας (Cohen & Wills,1985).  Επιπλέον, η απόκτηση ενός νέου πλαισίου κατανόησης για τις ανάγκες των παιδιών τους ενισχύει την ικανότητά τους να αντιδρούν με μεγαλύτερη ψυχραιμία και αποτελεσματικότητα. Επομένως, η αυτοπεποίθηση των γονέων, σε συνδυασμό με την ικανότητα να λαμβάνονται τεκμηριωμένες και συναισθηματικά ευαίσθητες αποφάσεις, βοηθά τους γονείς να διαχειριστούν καλύτερα τα δύσκολα συναισθήματα, όπως η απογοήτευση ή ο θυμός, και να ενισχύσουν τις σχέσεις τους με τα παιδιά τους. Όταν οι ίδιοι αισθάνονται σίγουροι για τις επιλογές τους, μεταφέρουν αυτήν την αυτοπεποίθηση και στα παιδιά τους, δημιουργώντας έτσι έναν θετικό κύκλο στήριξης και εμπιστοσύνης (Cohen & Wills,1985).

3. Αντιμετώπιση Συγκρούσεων και Προβλημάτων Επικοινωνίας στην Οικογένεια

Οι συγκρούσεις και οι διαφωνίες μέσα στην οικογένεια είναι φυσιολογικές, καθώς κάθε μέλος φέρει διαφορετικές ανάγκες και απόψεις. Ωστόσο, όταν δεν διαχειρίζονται σωστά, μπορεί να οδηγήσουν σε κακή επικοινωνία και αποξένωση. Η συμβουλευτική για γονείς μπορεί να προσφέρει χρήσιμες τεχνικές για τη βελτίωση της επικοινωνίας, την ενίσχυση της αλληλοκατανόησης αλλά και της νοηματοδότησης της ζωής των συμβουλευμένων (Παναγιωτοπούλου,  Καούρη & Καραγιάννη, 2014).

Ένα αποτελεσματικό εργαλείο στη συμβουλευτική είναι η ενεργητική ακρόαση. Αυτή η τεχνική βοηθά τα μέλη της οικογένειας να νιώθουν ότι ακούγονται και κατανοούνται. Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί εκφράζει απογοήτευση, οι γονείς μπορούν να επαναλάβουν με τα λόγια τους όσα άκουσαν, δείχνοντας ενσυναίσθηση και αποφεύγοντας την κριτική. Κάποιες από τις ικανότητες που μαθαίνονται μέσα από την συμβουλευτική διαδικασία είναι η ενεργητική ακρόαση, η μη λεκτική επικοινωνία, και τα μηνύματα σε πρώτο πρόσωπο «εγώ» (Ζηλιακοπούλου, 2014).

4. Υποστήριξη στη Διαχείριση Άγχους και Στρες

Οι γονείς συχνά βρίσκονται αντιμέτωποι με έναν συνδυασμό απαιτήσεων από την καθημερινή ζωή, τις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις και την ανατροφή των παιδιών, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει σημαντική συναισθηματική φόρτιση. Αυτό το άγχος επηρεάζει τόσο την ψυχική και σωματική τους ευημερία όσο και τη σχέση τους με τα παιδιά τους (Μπίμπου, 2003). Η συζήτηση με έναν επαγγελματία ψυχολόγο μπορεί να είναι πολύτιμη για την αναγνώριση των αιτίων του άγχους και για την ανάπτυξη στρατηγικών που θα επιτρέψουν στους γονείς να το διαχειριστούν αποτελεσματικά. Με αυτόν τον τρόπο, οι γονείς όχι μόνο αντιμετωπίζουν τις πιεστικές καταστάσεις όταν αυτές εκδηλώνονται, αλλά προλαμβάνουν τις συνέπειές τους, δημιουργώντας έτσι ένα πιο ήρεμο και ισχυρό οικογενειακό περιβάλλον (Μπανιτσιώτη,2020).

Η πρόληψη του άγχους είναι κεντρικής σημασίας, καθώς όταν οι γονείς είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τα πρώτα σημάδια του, μπορούν να πάρουν δράση προτού το άγχος γίνει ανυπόφορο. Εκείνοι που κατανοούν τα όριά τους και αναγνωρίζουν την ανάγκη για βοήθεια είναι πιο πιθανό να ζητήσουν υποστήριξη, είτε από την οικογένεια και τους φίλους, είτε μέσω επαγγελματικής καθοδήγησης, πριν φτάσουν σε σημεία υπερκόπωσης. Αυτή η ικανότητα πρόληψης ενισχύει την οικογενειακή δυναμική, επιτρέποντας στους γονείς να ανταποκριθούν στις ανάγκες των παιδιών τους με ηρεμία και αυτοσυγκράτηση (Ορφανίδου, 2015).

Η διδακτορική έρευνα της Μώρου (2019) υποστηρίζει, ότι όταν οι γονείς είναι ψυχικά πιο ισχυροί και ισορροπημένοι, είναι σε θέση να ανταπεξέλθουν καλύτερα στις απαιτήσεις του γονεϊκού ρόλου και να προσφέρουν ένα θετικότερο και υποστηρικτικό περιβάλλον, το οποίο συσχετίζεται με λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσει το παιδί παραβατικότητα ή επιθετικότητα στην ζωή του. Η αναγνώριση της ανάγκης για αυτοφροντίδα λοιπόν, όπως και η δημιουργία ενός υγιούς ρυθμού ζωής βοηθούν στην πρόληψη της υπερβολικής πίεσης και ενδυναμώνουν τη δυνατότητα των γονέων να διαχειριστούν τις καθημερινές προκλήσεις με λιγότερες εντάσεις, περισσότερη κατανόηση και ενσυναίσθηση (Γκιόκα & Σάλμοντ, 2015).

5. Βελτίωση των Σχέσεων Μέσα στην Οικογένεια

Η οικογενειακή δυναμική περνά μέσα από προκλήσεις που απαιτούν ευαισθησία και προσαρμοστικότητα από τους γονείς. Συνεπώς, οι γονείς, ως πρότυπα για τα παιδιά, επηρεάζουν άμεσα την ανάπτυξη της συναισθηματικής τους νοημοσύνης και κοινωνικών ικανοτήτων (Τριανταφύλλη, 2013).

Η βασική αρχή για την βελτίωση των οικογενειακών σχέσεων είναι η δημιουργία ενός ασφαλούς συναισθηματικού χώρου, όπου τα παιδιά αισθάνονται αποδοχή και κατανόηση. Όταν οι γονείς ενθαρρύνουν τη συναισθηματική έκφραση χωρίς κρίσεις, προάγουν την ψυχική ευημερία των παιδιών τους και ενισχύουν τη συναισθηματική τους σταθερότητα. Έτσι, οι γονείς που προσαρμόζουν την προσέγγισή τους στις ανάγκες των παιδιών τους διαμορφώνουν ένα υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον, που επιτρέπει στα παιδιά να αναπτύσσονται με αυτοπεποίθηση και ασφάλεια (Στογιαννίδου, 2011).

Συνοψίζοντας, η γονεϊκή συμβουλευτική αποτελεί έναν πολύτιμο σύμμαχο στην ανατροφή των παιδιών και την ενίσχυση της οικογενειακής ισορροπίας και γαλήνης. Μέσα από την καθοδήγηση ειδικών, οι γονείς μπορούν να αναγνωρίσουν τις ανάγκες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν, να ενισχύσουν την αυτοπεποίθησή τους και να δημιουργήσουν έναν υγιή και υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον. Η διαδικασία αυτή δεν προσφέρει μόνο βραχυπρόθεσμες λύσεις, αλλά συμβάλλει στην πρόληψη μελλοντικών δυσκολιών, εξασφαλίζοντας τη συνεχιζόμενη ανάπτυξη και ευημερία της οικογένειας. Επομένως, η συμβουλευτική γονέων δεν είναι απλώς σημαντική, αλλά αναγκαία για μια αρμονική και ισχυρή οικογενειακή ζωή.

Βιβλιογραφία

Γαλακτοπούλου, Ι. Ι. (2020). Ο κοινωνικός αποκλεισμός των μονογονεϊκών οικογενειών.

Γκιόκα, Α., & Σάλμοντ, Ε. (2015). Συμβουλευτική γονέων παιδιών με Μαθησιακές Δυσκολίες. Μελέτη περίπτωσης σε Σχολική Μονάδα της Α/βάθμιας Εκπαίδευσης. Πανελλήνιο Συνέδριο Επιστημών Εκπαίδευσης, 2015(1), 373-381.

Ζηλιασκοπούλου, Δ. (2014). Συνεργασία σχολείου-οικογένειας: πρακτικές ενίσχυσης της επικοινωνίας και αντιμετώπισης των δυσκολιών. Θέματα διδασκαλίας και αγωγής στο πολυπολιτισμικό σχολείο: επιμορφωτικό υλικό, 491-510.

ΚΑΨΑΛΗ, Ε., & ΘΕΟΔΩΡΙΔΟΥ, Σ. (2018). Διαζύγιο και συμβουλευτική.

Μανιού, Μ. (2022). Συμβουλευτική ψυχολογία: Ο ρόλος της σε περίοδο πανδημίας στο πλαίσιο της Προσχολικής αγωγής.

Μπανιτσιώτη, Χ. (2020). Συμβουλευτική γονέων των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες: Αντιλήψεις για τη συνεργασία σχολείου-οικογένειας.

Μπίμπου, Ι. (2003). Ψυχική Υγεία γονέων και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη παιδιών. Χρήσιμες πληροφορίες για τις υπηρεσίες στην στήριξη των παιδιών (No. IKEERPT-2020-087). Aristotle University of Thessaloniki.

Μώρου, Β. Λ. (2019). Η κακοποίηση στην παιδική ηλικία ατόμων που συμμετέχουν στο θεραπευτικό πρόγραμμα απεξάρτησης. Οι ανάγκες και οι προκλήσεις στη θεραπεία (Doctoral dissertation, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης).

Ορφανίδου, Μ. (2015). Μελέτη περίπτωσης στη συμβουλευτική γονέων: Μια βιωματική προσέγγιση της σχέσης γονέων και παιδιών σε ομάδες γονέων με τα παιδιά τους. Πανελλήνιο Συνέδριο Επιστημών Εκπαίδευσης, 2015(2), 1052-1059.

Στογιαννίδου, Α. (2011). ΜΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΓΟΝΕΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗΣ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ. Hellenic Journal of Psychology, 8, 338-358.

Παναγιωτοπούλου, Π., Καούρη, Χ., & Καραγιάννη, Ν. (2014). Κοινωνικά αξιώματα στην Ελλάδα: Ποιοτική έρευνα. Psychology: the Journal of the Hellenic Psychological Society, 21(1), 89-108.

Τριανταφύλλη, Σ. (2013). Αναλυτική προσέγγιση του φαινομένου της κακοποίησης-παραμέλησης ανηλίκων, μέσα από τις εμπειρίες επαγγελματιών εργαζομένων σε φορείς κοινωνικής προστασίας.

Τσούντα, Χ. (2015). Στάση των γονέων απέναντι στη Συμβουλευτική. Πανελλήνιο Συνέδριο Επιστημών Εκπαίδευσης, 2015(2), 1487-1493.

Cohen, S., & Wills, T. A. (1985). Stress, social support, and the buffering hypothesis. Psychological Bulletin, 98(2), 310–357. https://doi.org/10.1037/0033-2909.98.2.310